مردادماه سال ۱۳۹۵ بود که پیروز موسوی مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی ایران به خبرنگارانی که برای بازدید از تاسیسات پایانه‌های نفتی به استان مازندران سفر کرده بودند، وعده داد که ایران کمتر از ۳۰روز با از سرگیری سوآپ نفت خام فاصله دارد. دقیقا یک سال پس از دادن این وعده، خبر پهلوگیری نفتکش‌های شرکت دراگون‌اویل حامل نفت تولیدی ترکمنستان در پایانه نکا منتشر شد. هرچند یک سال طول کشید تا وعده یک ماهه مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی عملیاتی محقق شود، اما شیرینی انتشار این خبر به حدی بود که این تاخیر را جبران می‌کرد.
سابقه اجرای طرح معاوضه نفت کشورهای حاشیه دریای خزر به سال ۱۳۷۵ باز می‌گردد. جایی که روسای جمهور ایران و قزاقستان پیشنهاد اجرای سوآپ را مطرح کردند و نهایتا در سال ۱۳۸۱ عملیاتی شد. اما به مدت ۷ سال بود که ایران چوب تصمیمی را می‌خورد که مسعود میرکاظمی وزیر نفت دولت احمدی‌نژاد گرفت و سوآپ نفت شمال به جنوب را متوقف کرد و ۵۰۰میلون دلار سرمایه و تاسیسات را در شمال کشور بلااستفاده گذاشته بود.
از سرگیری سوآپ بدون شک ثمره مستقیم برجام است. هرچند علت لغو اولیه سوآپ در سال ۲۰۱۰ و در زمان میرکاظمی، اختلاف بر سر هزینه‌های انتقال بود، اما ۲سال بعد که ایران خواستار برقراری مجدد این معاملات شد به دلیل اعمال تحریم‌ها امکان این کار وجود نداشت. بنابراین طولانی شدن توقف سوآپ ناشی از تحریم‌هایی بود که کشورهای غربی علیه ایران اعمال کرده بودند و برقراری مجدد آن یکی از دستاوردهای برجام به شمار می‌رود.
از سرگیری سوآپ نفت خام توسط ایران تاثیرات قابل توجهی در عرصه مراودات انرژی و سیاسی منطقه خواهد گذاشت که این مساله از چشم رسانه‌ها و تحلیلگران خارجی دور نمانده است. در همین رابطه تارنمای المانیتور در گزارشی تاثیرات برقراری مجدد سوآپ نفتی بر روابط ایران با همسایگان شمالی، پالایشگاه‌های تهران و شمال کشور را بررسی کرده است. در این گزارش، همچنین به ۳مدل از معاملات سوآپ مدنظر ایران اشاره شده است. مشروح این گزارش را در ادامه می‌خوانید
